De ziekte van veel teams: wel óver maar niet mét elkaar praten…

Hoe het komt én hoe je het doorbreekt!

Het is een van de meest voorkomende issues die ik in teams* zie: er wordt volop óver, maar nauwelijks mét elkaar gepraat. Iedereen heeft een mening over de ander, gevoed door alle gesprekken over elkaar. Maar elkaar ergens op aanspreken… dát doen we niet. Het is een hardnekkig patroon wat voor veel ruis zorgt, weinig effectief is maar wel krampachtig in stand wordt gehouden. Soms zelfs tot op het hoogste niveau.

Het vervelende van dit fenomeen is dat het hoe dan ook zorgt voor afstand binnen teams. In plaats van meer verbinding, creëer je meer verdeeldheid. Soms is 1 van de teamleden degene die over de tong gaat, soms ontstaan er 2 kampen in een team en in weer andere teams is het vooral de manager over wie hele bomen opgezet worden achter zijn of haar rug. Welke vorm er ook ontstaan is, zorg dat het zo snel mogelijk doorbroken wordt! Het is ongezond en onprofessioneel gedrag en past niet in een zakelijke context. Daarnaast zorgt het voor veel inefficiency en verlies je als organisatie regelmatig mensen die je eigenlijk liever had behouden.

Soms zijn de uitingsvormen heel duidelijk, iemand wordt buitengesloten of er is veel roddel en achterklap. Maar er zijn ook subtiele vormen. Tijdens een teamoverleg zie je bijvoorbeeld twee mensen elkaar betekenisvol aankijken als iemand aan het woord is, of met hun ogen rollen. Of de feedback tijdens een overleg is minimaal, maar zodra men wegloopt van het overleg worden ineens heftige discussies over het onderwerp gevoerd in kleiner verband. Al deze verschijningsvormen ondermijnen de toegevoegde waarde van ‘samen’ en creëren onwenselijke afstand. Dit wordt ook wel eens sabotagegedrag genoemd.

Hoe komt het?

Wat ik de afgelopen jaren gezien heb is dat het voornamelijk draait om een gebrek aan veiligheid en (hoe tegenstrijdig dat ook klinkt) een sterke behoefte aan samen. Want een gezamenlijke vijand bindt óók. Diep van binnen wil iedereen erbij horen en onderdeel zijn van een groter geheel. Dus ga je bondgenoten zoeken. Dat maakt dat je je individueel sterker voelt. Ondanks dat het vaak onterecht lijkt, zie ik dat veel mensen zich onveilig voelen in een zakelijke context. Er is angst. En hoe meer angst je ervaart, hoe meer je op zoek gaat naar steun. Helaas vaak op een weinig constructieve manier.

Wat je ook ziet is dat het praten over de ander de aandacht van jezelf afleidt. Hierdoor hoef je zelf niet met de billen bloot of je verantwoordelijkheid te nemen, maar kan je fijn de aandacht (en ook ‘de schuld’) bij een ander leggen. De welbekende ‘slachtofferrol’ past sommigen beter dan zelf de verantwoordelijkheid nemen. En die rol wordt regelmatig ook getriggerd door de omgeving waarin men functioneert. Als er geen steun ervaren wordt bijvoorbeeld of als men aangestuurd wordt vanuit controle en angst ipv vertrouwen.

Waar het in basis op neerkomt, is dat dit gedrag eigelijk altijd een uiting is van onveiligheid en/of niet gezien worden.

Hoe doorbreek je dit patroon?

Ondanks dat het prettig is om te weten waar het vandaan komt, hoef je het niet helemaal te ontrafelen om het doorbreken. De essentie zit hem in het accepteren dat het er is, zonder daar een oordeel over te vormen. Alleen dat kan al voor ruimte zorgen! En wat je er vervolgens aan kunt doen:

Zorg dat er veiligheid ontstaat

Voordat je elkaar überhaupt feedback durft te geven, op een respectvolle en constructieve manier, is er eerst veiligheid nodig in een team. Ik constateer veel angst in teams, op allerlei verschillende niveaus en manieren. De allereerste stap in een omgeving waar men angstig is, is het erkennen van deze angst als onderdeel van de cultuur. Als je het onderdrukt of heel erg je best doet om aan te tonen dat het onterecht is, groeit over het algemeen het wantrouwen. Hoe harder je roept dat je betrouwbaar bent, hoe meer men eraan gaat twijfelen. Na het erkennen volgt het bieden van vertrouwen. En dat kan lang duren. Een angstcultuur doorbreken is iets wat tijd nodig heeft en structurele aandacht vraagt, maar wat zeker mogelijk is. Voorbeeldgedrag, betrouwbaarheid en transparantie zijn hierin essentieel. In onveilige teams helpt het om duidelijke structuur en kaders te hebben. Iets waar men houvast aan heeft, wat bijdraagt aan de voorspelbaarheid en waar men van op aan kan.

Doe er niet aan mee

Stap direct uit de cirkel waar je in zit. In welke positie je ook zit, jij kan het verschil maken. Praat niet meer met mensen over andere mensen, vertel ze dat ze dit beter direct tegen de persoon zelf kunnen zeggen. Ook als manager hoef je niet mee te gaan in het onderlinge spel. Klagen medewerkers over andere teamleden? Faciliteer desnoods het gesprek, maar ga het niet voor ze voeren. Wees geen voedingsbodem voor onderling gekonkel en doe er al helemaal niet zelf aan mee. Praten over iemand die er niet bij is, is nooit effectief. Je kan het wel hebben over hoe degene die voor je zit ermee om kan gaan, vanuit zijn eigen perspectief, maar uitgebreid meefilosoferen over de beweegredenen van degene die er niet bij is, is kansloos!

Zorg voor bondgenootschap op andere onderdelen

Iedereen wil graag ergens bij horen. Constructief aan een gezamenlijk doel werken, kan een grote bijdrage leveren aan een omslag in de cultuur. Zeker als alle teamleden worden aangespoord om vanuit hun kracht te werken en vertrouwen ervaren van hun manager, ontstaat er een andere dynamiek in een team. Stel daarom gezamenlijke doelen, waar iedereen aan mee werkt en bespreek hoe je met elkaar wilt samenwerken. Betrek hierin iedereen die onderdeel is van het team en zorg dat helder is wat de individuen nodig hebben om bij te dragen aan het doel. Het team als geheel wordt hierin gezien en uitgedaagd én elk individu ervaart dat zijn of haar aandeel gezien wordt.

Roep onafhankelijke ondersteuning in

Kom je er zelf niet uit? Of merk je dat je als manager, directeur of teamlid teveel onderdeel bent van het systeem om het te doorbreken? Een teamcoach werkt dagelijks met uitdagingen als deze. Het helpt soms om er even een onpartijdige derde bij te halen die zonder belang patronen kan blootleggen en interventies kan plegen. Iemand die geen partij trekt, scherp kan observeren en durft te spiegelen kan in korte tijd een flinke draai geven aan uitdagingen als deze! Natuurlijk mag je mij daar altijd voor bellen :-)(0628653438)

* dit geldt ook voor schoolpleinen, sportclubs en families ;-)